Radyoaktif Paratoner Standardizasyon
Ra-226 radyoaktif kaynaklı paratonerlerin kullanımı tüm dünyada yasaklanmış olup, Am-241 radyoaktif kaynaklı paratonerlerin Avrupa Birliği ülkeleri tarafından kullanılmaktadır. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu ( T.A.E.K. ) tarafından 2000 yılında yayınlanan genelge ile paratoner üretimi için kullanılan radyoaktif kaynakların ithalatı yasaklanmıştır. 2001 yılındaki genelge ile ülkemizde montajı yapılmış ve halen kullanılmakta olan Ra-226 radyoaktif kaynaklı paratonerler, çevre ve insan sağlığı açısından oluşturabileceği potansiyel tehlikeler göz önüne alınarak, lisanslı firmalar vasıtası ile yerlerinden sökülüp İstanbul’da Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü’ ne radyoaktif atık olarak depolanmak üzere teslim edilmesi kararlaştırılmıştır.
Lisanslı radyoaktif kaynaklı paratoner üretici firmalarının 2000 yılı öncesinde ithal ettikleri Am-241 radyoaktif kaynakları 2003 yılı itibarıyla tükenmiş olup, radyoaktif kaynaklı paratoner üretimi de sona ermiştir. Bundan böyle radyoaktif kaynaklı paratoner üretimi ve montajı yapılmayacaktır.
Ra-226 tipli radyoaktif paratonerler tamamen yasaklanmış olup, Am-241 radyoaktif kaynaklı paratonerlerin kullanımı ile ilgili herhangi bir yasaklama söz konusu değildir. Bu paratonerlerin yılda en az bir defa yetkili kişiler tarafından kontrol edilmesi, kullanılmakta olan Am-241 radyoaktif kaynaklı paratonerlerin herhangi bir nedenle kullanım dışı bırakılması durumunda lisanslı firmalar vasıtası ile T.A.E.K.’na radyoaktif atık olarak devredilmesi gerekmektedir. Paratoner üretiminde kullanılan radyoaktif kaynakların yarılanma ömürleri uzun olmasına rağmen yurt dışı üreticisi olan Amersham International - İngiltere firması, paratonere monte edilmiş Amerisyum-241 ve Radyum-226 radyoaktif kaynaklarının verimli çalışma ömürlerinin kuru ve temiz havada 10 yıl olduğunu belirtmekte ve bu süre sonunda kaynağın değiştirilmesi gerektiğini tavsiye etmektedir. Dolayısıyla 10 yılını doldurmuş Am-241 kaynaklı paratonerler teknik açıdan atıl duruma geçmiştir.
Radyoaktif kaynaklı paratonerlerde kullanılan radyasyon kaynaklarının oldukça yaygın kullanımları nedeni ile gereksiz olarak radyoaktif madde birikiminin engellenmesi, söz konusu paratonerlerin deprem, şiddetli rüzgâr, yağışlar ve yangın ile zarar görmesi, düşmesi, kaybolması, çalınması ve uzun kullanım yılları içerisinde kullanıcıların değişmesi ve bilgisi olmayan kişilerin ellerine kolayca geçmesi gibi nedenlerle, çevre ve insan sağlığı açısından potansiyel riskler göz önüne alınarak radyoaktif madde ithalatının ve üretimin durdurulması ülkemiz ve insan sağlığı açısından önem arz etmektedir.
Bu kararların alınmasında Gölcük depreminin payı büyüktür. Deprem nedeniyle birçok radyoaktif paratoner kayıp olmuştur.
Radyoaktif paratoner TSE 622 standardına göre değerlendirilmekteydi. Bu standart 2007 yılında iptal edilerek yürürlükten kaldırılmıştır.
